Thưởng thứcđặc sản thiết đãi khách quý của đồng bào Tà Ôi

Bữa cơm ngày thường của người Tà Ôi rất đơn giản, có khi chỉ là chén muối giã với vài lá thơm, trái ớt, hay con cá bắt dưới suối nướng vội. Nhưng món cháo để bồi bổ sức khỏe, dành đãi khách quý thì khá cầu kỳ - Cháo Tà lục Tà lạo.

Hồ Thị Mai, Hồ Thị Nhung, hai phụ nữ Tà Ôi tất bật mướt mải làm bếp, giới thiệu với khách phương xa những loại rau củ lạ lẫm.

Mâm cỗ của người Tà Ôi làng Quang Mai, xã A Ngo, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế đầy hương vị núi rừng hoang dã. Thực phẩm lấy ở rừng, gia vị lấy ở rừng. Cách chế biến giản dị, là nướng, tái, luộc... Cá nướng, chuột nướng, nai khô, dế rang, bánh nếp, cơm lam, cháo thập cẩm… mộc mạc, bày trên những tấm lá chuối xanh tươi vừa chặt sau hè.

Lạ lùng ẩm thực vùng cao: Thương nhau về ăn tà lục tà lạo 2

Tà lục tà lạo – món ăn mà con gái Tà Ôi phải biết nấu

Mai và Nhung sốt sắng mời khách một bát cháo sánh màu vàng nhạt, tỏa thứ hương kín đáo của tinh bột quyện trong một tập hợp mùi nhẹ nhàng điềm tĩnh của các loại rau rừng và tiêu dại. Ăn món này cho tỉnh người! – Các cô nói thế. Đó là món ăn đặc biệt để bồi bổ mà người Tà Ôi dành cho những người yếu mệt, để ấm bụng người khỏe trong những đêm sương rừng lạnh, với những gia vị ấm nóng và thực phẩm đa dạng dưỡng chất.

Cháo thập cẩm – tà lục tà lạo – của người Tà Ôi, là món cháo đặc nấu bằng rất nhiều thứ: gạo, sắn, bí đỏ, măng, củ mài… Gia vị là củ kiệu, rau thơm rừng, gừng gió, tiêu rừng, Loại tiêu rừng hạt nhỏ chia nhiều cánh này khác hẳn hạt tiêu thường, với vị cay tê rần, thơm dịu mà bền mùi. Một bát cháo, nêm vài hạt tiêu rừng là đủ dậy mùi dậy vị. Lỡ quá tay là cay cứng lưỡi, thứ cay dai dẳng làm vị giác như bị tê liệt.

Món cháo tà lục tà lạo ấy, vốn là món ăn thường ngày của người Tà Ôi. Người Tà Ôi hay ăn vào buổi chiều. Đó là sự kết hợp giữa những nguyên liệu tinh bột + rau + gia vị ấm nóng để ấm người mà nhẹ bụng. Vậy nên món cháo này được người Tà Ôi đặc biệt dành cho trẻ con, người già.

Khi có khách, hay trong những dịp lễ lạt hội hè cưới hỏi, cháo đặc biệt hơn vì có thêm ống măng để dành, hay treo khô trên giàn bếp. Ăn cùng thịt khô cất đợi, hay cá suối nướng thơm lừng.

Thứ quý giá ngon lành sẽ dành để đãi khách! -Tất nhiên. Đồng bào là như vậy, mến khách. Khi họ về rồi, nhớ tới mình, để ấn tượng về đồng bào là như thế - Mai và Nhung cười giòn.

Hầu hết các món ăn của người Tà Ôi đều được nướng và thui. Thức ăn thì được nêm rất ít muối và ít cay. Gia vị chính là muối và ớt, thỉnh thoảng có thêm tiêu rừng, lá bưởi, ngò ta, lá lốt, lá môn vọt, gừng, riềng...

Người Tà Ôi ở vùng A Lưới có hơn 50 món ăn cơ bản. Trong đó, có 8 món cơm, 6 món bánh, 1 món cháo và khoảng 35 món thức ăn. Món nào dành cho đàn ông, món nào dành cho đàn bà trong lễ hội, món nào dành cho nhà trai hay nhà gái trong đám cưới, món nào dùng cho lễ hội hay ngày thường đều được phân định.

Ba món cơm thông dụng là xôi hông, xôi thui ống và cơm lam

Hai món bánh đặc trưng được người Tà Ôi trân trọng là bánh sừng và bánh nếp vừng.

Hầu hết các món ăn ngon của người Tà Ôi đều chỉ dùng trong lễ hội. Dịp này, người đàn ông Tà Ôi trổ tài làm bếp. Hầu hết món luộc chỉ được dùng để cúng bái, như gà luộc, đầu bò, đầu lợn luộc. Phụ nữ Tà Ôi không được phép thưởng thức những món cúng này. Thậm chí, bữa tiệc lễ hội diễn ra tại nhà làng chỉ dành cho chủ làng, già làng, trưởng họ và trai làng, còn phụ nữ và trẻ em phải đưa phần ăn của mình về nhà.

Bữa ăn của lễ hội hay gia đình đều được chia phần cụ thể. Chỉ rượu là uống chung. Ai ăn phần nấy, ăn không hết thì tự gói lại, cất ăn dần. Nếu một làng đông dân thì người ta chia phần ăn cho từng dòng họ, dòng họ chia cho từng gia đình, chủ hộ lại chia cho mọi người trong nhà. Vị trí ăn của mỗi người là chỗ nằm ngủ của chính họ, vì căn nhà không rộng, không có chỗ dành riêng cho việc ăn uống. Khách sẽ được mời ăn ở gian giữa nhà.

ST.